Według definicji swędzenie to nieprzyjemne uczucie, które występuje na skutek drażnienia zakończeń nerwowych zlokalizowanych w skórze właściwej przez bodźce chemiczne i mechaniczne. Przyczyny swędzenia mogą być przeróżne. Od banalnych, związanych z alergiami czy schorzeniami dermatologicznymi, aż do całkiem poważnych zwiastujących nowotwór. Co jednak, gdy skóra swędzi w ciąży? Czy przyczyny są inne? Czy może to być objaw groźnej patologii dla matki lub płodu? Przede wszystkim bez paniki! Najczęściej podczas ciąży ta dolegliwość jest konsekwencją reakcji alergicznych- przyszłe Mamy często postanawiają zmienić proszek czy płyn do prania na taki przeznaczony specjalnie dla nich. Inny może być też skład diety- nierzadko panie decydują się na nowe "superzdrowe" produkty, o których wcześniej nawet nie wiedziały. Istnieją też takie przyczyny świądu, które związane są ściśle z ciążą.
Temat, który dziś poruszymy to wewnątrzwątrobowa cholestaza ciężarnych (Intrahepatic Cholestasis of Pregnancy – ICP). Stanowi ona najczęstszą odwracalną chorobę wątroby w ciąży. Charakteryzuje się występowaniem świądu w drugiej połowie ciąży, najczęściej w III trymestrze. Najczęściej samoistnie ustępuje po porodzie, jednak prawie zawsze (do 90%) pojawia się również w kolejnych ciążach.
Objawy
Świąd, który jest głównym objawem ma kilka charakterystycznych cech: -występuje bez wysypki -najczęściej pojawia się w drugiej połowie ciąży -zazwyczaj nasila się w nocy -ma charakter rozlany i często obejmuje stopy i ręce
Żółtaczka Obecna w 10 – 15% przypadków. Zażółcenie może być ledwie zauważalne. Nie należy jednak lekceważyć tego objawu- czasem może to być pierwszy zwiastun ICP.
Stolce tłuszczowe Są związane z zaburzeniami wchłaniania tłuszczów. Jak je rozpoznać? Stolec jest luźny i klejący, trudno go spuścić w toalecie. Jego barwa jest jasna, a zapach charakterystyczny dla procesów gnilnych.
Bóle brzucha, nudności i wymioty! Występują bardzo rzadko. Bóle brzucha (kurczowe) mogą być związane z biegunkami tłuszczowymi. Wyższe ryzyko cholestazy ciężarnych mają Panie, które cierpią na kamicę pęcherzyka żołciowego. Zależność występuje także w drugą stronę. Obecność kamieni w pęcherzyku żółciowym wskazuje na wyższe ryzyko cholestazy.
Jakie badania laboratoryjne należy wykonać?
Lekarz z pewnością oceni stężenie kwasów żołciowych w surowicy krwi (nieprawidłowy wynik to wartość powyżej 10 μmol/l) oraz wartości aminotransferaz: asparaginianowej, alaninowej i γ-glutamylotranspeptydazy (na wyniku będą oznaczone jako AspAt, AlAt i GGTP).
Jaka jest przyczyna ICP?
Nie ma jednej przyczyny. Patomechaniazm wiąże się z zaburzeniem przemieszczania składników żółci od części podstawno bocznej do bieguna żółciowego hepatocytu (komórki wątroby). Jest wiele substancji, które mogą to powodować- wśród nich hormony płciowe, które w czasie ciąży są znaczenie podwyższone. Pod uwagę bierze się także czynniki genetyczne i środowiskowe.
Czynniki genetyczne- na takie tło wskazuje częstsze występowanie ICP wśród kobiet z tej samej rodziny. Jeśli Twoja mama miała w ciąży ten problem- jest większe prawdopodobieństwo, że i Ciebie będzie dotyczył.
Czynniki środowiskowe- ICP w rożnych krajach występuje z inną częstością. Dla przykładu w Chile i Boliwii od 5-15 % wszystkich ciąż. W naszym kraju problem dotyczy około 2 na 100 ciężarnych.
Czynniki hormonalne- na takie podłoże wskazuje kilka przesłanek. Cholestaza pojawia się najczęściej w trzecim trymestrze, gdy stężenia estrogenów i progesteronu są najwyższe. Podobna sytuacja dotyczy ciąż wielopłodowych. Dodatkowo ICP może się pojawić poza ciążą- podczas przyjmowania doustnych środków antykoncepcyjnych.
Czy ICP jest groźne?
Wysokie wartości kwasów żółciowych (powyżej 40 μmol/l) zwiększają ryzyko m.in. porodu przedwczesnego, bradykardii (zbyt wolnego bicia serca) u płodu, oddania smółki do płynu owodniowego, a wartości utrzymujące się powyżej 100 μmol/l nawet śmierci wewnątrzmacicznej.
Jakie należy zastosować leczenie?
Świąd może być źle tolerowany przez ciężarne. Nasilanie objawów w nocy utrudnia sen, ciągłe drapanie czasem powoduje pojawianie się przeczosów. Stąd trzy cele leczenia: zmniejszenie objawów u ciężarnej, obniżenie parametrów laboratoryjnych i zmniejszenie ryzyka powikłań u płodu. Niekiedy konieczna jest hospitalizacja, reżim łóżkowy i intensywny nadzór (USG, KTG, liczenie ruchów płodu) nad przyszłą Mamą.